Terapia toksyną botulinową

Terapia toksyną botulinową u osób z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym (MPD)

---

Zastosowanie toksyny botulinowej
Jedną z metod „walki” ze spastycznością w MPD jest terapia toksyną botulinową (BTX-A). Wykorzystuje się ją w tym celu już od 1990r., początkowo tylko w odniesieniu do  mięśnia brzuchatego łydki (gastrocnemius), obecnie również w leczeniu kończyn górnych oraz innych zmian, towarzyszących MPD, a także w terapii dystonii, udaru mózgu, urazów rdzenia kręgowego, stwardnienia rozsianego (SM), medycynie estetycznej, ślinotoku, nadpotliwości i wielu innych schorzeniach.

Toksyna botulinowa jako preparat
Toksyna botulinowa (BTX, botulinum toxin) wytwarzana jest przez laseczki jadu kiełbasianego (Clostridium botulinum), to najsilniejsza toksyna pochodzenia bakteryjnego. Wyróżnia się kilka typów, oznaczonych literami alfabetu od A do G, z czego w celach terapeutycznych wykorzystuje się BTX-A oraz rzadziej BTX-B. Aktualnie dostepne preparaty to: BTX-A (Dysport), BTX-A (Botox), BTX-A (Xeomin). Posiadają one te same cząsteczki, jednak różnią się sposobem produkcji. Aktywność preparatu podaje się w tzw. „jednostkach mysich”(mouse unit-mu).
Preparat aplikowany jest domięśniowo. Jego działanie polega na chemicznym unieczynnieniu płytki nerwowo-mięśniowej, w efekcie czego mięsień nie jest pobudzany i zmniejsza się jego napięcie.

Terapia ma sens jedynie jako leczenie kompleksowe, uwzględniające fizjoterapię w postaci ćwiczeń rozciągających, wzmacniających i wspomagających propriocepcję, a także stosowanie gipsów redresyjnych i ortez przeciwdziałających przykurczom. Działania rehabilitacyjne można wdrożyć już w dniu ostrzykiwania.

Kwalifikacja pacjenta i terapia 
Leczenie rozpoczyna się już w 1-2 roku życia. Przed jego podjęciem pacjent podlega dokładnej ocenie klinicznej, w celu określenia możliwości terapii.

Do czynników istotnych przy kwalifikacji pacjenta należą m.in.:
– ilość grup mięśniowych zajętych przez spastyczność (dobre rezultaty przynosi terapia 1-2 grup mięśniowych, w przypadkach uogólnionej spastyczności wybiera się mięśnie kluczowe w pożądanej funkcji, np. chodzie).
– proporcje między niedowładem a spastycznością (im mniejszy niedowład, tym terapia daje lepszy rezultat)
– stopień utrwalenia przykurczu (przykurcz dynamiczny – odwracalny, a strukturalny – nieodwracalny)
– znaczenie mięśni, które mają zostać poddane terapii w tzw. motoryce dużej (chód, stanie, siad, czworakowanie) oraz w jakości chodu.

 Ocenie pacjenta służą liczne badania i testy, m.in.:
– wywiad uwzględniający etiologię choroby i przebieg dotychczasowego leczenia
– badanie neurologiczne (ocena spastyczności w skalach Asworth i Tardieu) i ortopedyczne (bierna i czynna ruchomość, testy oceniające i różnicujące napięcie między grupami mięśniowymi, ocena równowagi, koorydynacji)
– badanie funkcji ogólnych i szczegółowych (Test motoryki dużej-GMFM, czynności manualne)
– wideoanaliza chodu
– badania obrazowe
– badania psychologiczne.

Mięśnie najczęściej poddawane ostrzykiwaniu BTX-A to: m. brzuchaty łydki, m. płaszczkowaty, m. przywodziciel uda, m. biodrowo-lędźwiowy, m. prosty uda, m. grupy kulszowo-goleniowej, m. dwugłowy ramienia, m. ramienno-promieniowy, mięśnie odpowiadające za ruch zgięcia w stawie ramienno-promieniowym, promieniowo-nadgarstkowym, śródręczno-paliczkowym i międzypaliczkowym.

Pierwsze efekty po podaniu BTX-A pojawiają się po ok. 72 godzinach. Efekt maksymalny występuje po ok. 14 dniach i utrzymuje się ok. 12 tygodni.

Efekty terapii toksyną botulinową u osób z MPD
Liczne badania potwierdzają skuteczność stosowania toksyny botulinowej w terapii MPD. Wśród pozytywnych skutków leczenia obserwowano:
– spadek napięcia mięśniowego

– zwiększenie zakresu ruchu w stawach
– poprawę funkcjonalnych wzorców ruchowych i wykonywania czynności (chód, chwyt)
– poprawę lokomocji (funkcja i prędkość)