O metodzie

  • Kto opracował terapię i diagnostykę metodą Vojty?
  • Koncepcja metody Vojty
  • Spectrum działania terapii metodą Vojty
  • Zasady dotyczące prowadzenia terapii metodą Vojty
  • Czym zasada Vojty różni się od innych technik i metod fizjoterapeutycznych?
  • Jakie są dowody na skuteczność terapii metodą Vojty?

Kto opracował terapię i diagnostykę metodą Vojty?

Twórcą zasady odruchowej lokomocji, a także diagnostyki i terapii metodą Vojty jest prof. dr Václav Vojta.

Prof. dr Václav Vojta

Profesor Vojta opracował podstawy swojej diagnostyki i terapii nazwanej później metodą Vojty w latach 1950-1970. Metoda Vojty opiera się na tak zwanej odruchowej lokomocji. Poszukując odpowiedniej metody terapeutycznej dla dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym profesor Vojta zaobserwował, że u dzieci tych w określonych pozycjach ciała w odpowiedzi na konkretne bodźce następują powtarzalne reakcje motoryczne tułowia i kończyn. Skutki tej aktywacji były zaskakujące. Dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym najpierw zaczynały wyraźnie mówić, a po krótkim czasie pewniej stały i chodziły.

Zastosowanie metody Vojty w terapii

Ponieważ w motoryce spontanicznej u dzieci ze spastyczną postacią mózgowego porażenia dziecięcego te dające się wywoływać wzorce ruchowe nie występowały, natomiast po wielokrotnym wyzwalaniu zaczynały się pojawiać w coraz szerszym zakresie i w coraz pełniejszej formie, profesor Vojta uznał, że spastyczne porażenie mózgowe może być wynikiem funkcjonalnych blokad rozwoju motorycznego.

Na tej podstawie profesor Vojta opracował kompleksową terapię takich zaburzeń u niemowląt, dzieci i dorosłych – terapię metodą Vojty.

Profesor Vojta prowadzi terapię z wcześniakiem.

Profesor Vojta prowadzi terapię z wcześniakiem.

Skoordynowane, wrodzone wzorce ruchowe

Na podstawie swoich obserwacji profesor Vojta uznał, że te możliwe do zaktywowania wzorce ruchowe są obecne u każdego człowieka od chwili narodzin. Udowodnił to, wielokrotnie wywołując te wzorce u zdrowego noworodka i obserwując pojawiające się przy tym ruchy, takie jak dukcja radialna czy otwarcie dłoni, które u dziecka rozwijającego się prawidłowo pojawiają się dopiero w wieku około 6 miesięcy podczas spontanicznego chwytu i podporu na dłoniach.

Wczesna diagnostyka niemowląt

Obserwacje profesora Vojty i dokonana przez niego ocena wzorców ruchowych w motoryce spontanicznej, jak również reakcji ułożeniowych niemowlęcia oraz ocena dynamiki rozwoju tzw. odruchów prymitywnych stworzyły podwaliny jedynej w swoim rodzaju wczesnej diagnostyki zaburzeń postawy i ruchu w wieku niemowlęcym.

Dziś diagnostyka metodą Vojty jest powszechnie wykorzystywana do wczesnego rozpoznawania zaburzeń rozwoju motorycznego, aby jak najszybciej (w ciągu pierwszych 6 miesięcy życia) można było wprowadzić właściwą terapię, która w porę zapobiegnie manifestowaniu się „nieprawidłowych sekwencji ruchowych” i da maksymalną szansę na pełne usprawnienie.

Koncepcja metody Vojty

Na całość koncepcji Vojty składają się część diagnostyczna, dająca możliwość wychwycenia zaburzeń w rozwoju już w pierwszych tygodniach życia niemowlęcia oraz część terapeutyczna, która umożliwia wczesne rozpoczęcie niezbędnej rehabilitacji zanim utrwalą się patologiczne wzorce motoryki.

Założeniem koncepcji Vojty jest istnienie genetycznie zakodowanych globalnych wzorców lokomocji w programie zwanym ontogenezą ruchową zawierającą indywidualny program rozwoju ruchowego przynależnego gatunkowi ludzkiemu. Oznacza to, że wszystkie mechanizmy potrzebne do zmiany pozycji ciała, pionizowania się oraz przemieszczania do przodu istnieją od momentu poczęcia organizmu człowieka, a ujawniają się stopniowo w sposób automatyczny, w miarę dojrzewania centralnego układu nerwowego. Rozwój każdego człowieka postępuje według tego zakodowanego genetycznie programu.

Dziecko, które rozwija się prawidłowo, czerpie z tego programu i jego rozwój ruchowy przebiega prawidłowo bez żadnej pomocy z zewnątrz. Niemowlę z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego już od pierwszych dni życia nie może realizować genetycznie uwarunkowanego programu rozwoju, gdyż droga do niego pozostaje zablokowana na skutek uszkodzenia dróg i ośrodków układu nerwowego. Z czasem niemowlę zaczyna posługiwać się w kontaktach z otoczeniem zastępczymi wzorcami ruchowymi. Ten nieprawidłowy wzorzec ruchu stopniowo odzwierciedla się w korze mózgu i utrwala się w świadomości nieprawidłowy wzorzec schematu własnego ciała. Vojta opracował sposób terapii polegający na odruchowym uaktywnianiu i wyzwalaniu genetycznie zakodowanych mechanizmów lokomocji. Można je wyzwolić u każdego człowieka, niezależnie od stopnia uszkodzenia układu nerwowego i niezależnie od wieku.

Pierwsze objawy u dziecka, które mogą zaniepokoić rodziców to:

  • trudności z zasypianiem, zbyt mała ilość snu, problemy podczas karmienia dziecka, częste lub obfite ulewania,
  • nadmierny spokój dziecka, brak zainteresowania twarzą ludzką, brak kontaktu wzrokowego, brak wodzenia wzrokiem za zabawką pod koniec 2 m-ca życia,
  • częsty, uporczywy płacz bez wyraźnego powodu, ostry krzyk, nadmierne reakcje lękowe podczas codziennej toalety dziecka, kąpieli, zmiany pozycji,
  • prężenia nóżek ( jednej lub obu), baletowe ustawienie stóp, zaciskanie piąstek z kciukami schowanymi w dłoniach ( jednej lub obu),
  • drżenia kończyn lub bródki, drgawki, bezdechy,
  • asymetria ułożenia, prężenia ciała i odginanie głowy do tyłu, „mostki”,
  • nadmierny opór lub wiotkość mięśniowa zauważalna podczas opieki przy dziecku,
  • brak równowagi i niechęć w leżeniu na brzuchu po 3 m-cu życia i potem,
  • obrót tylko na jeden bok, ciągłe cofanie łokci.

Nie wolno usprawiedliwiać braku postępów rozwoju lenistwem kilkumiesięcznego dziecka lub jego nadwagą. Nie wolno oczekiwać, że samo się z czasem poprawi lub „wyrośnie” z trudności.

Spektrum działania terapii metodą Vojty

Dzięki szerokiemu spektrum działania terapii metodą Vojty korzyści z niej odnoszą pacjenci w każdym wieku, z bardzo różnymi schorzeniami:

zaburzenia napięcia mięśniowego u dzieci: zbyt duże lub zbyt małe  napięcie mięśni
asymetria ustawienia ciała
kręcz szyi, dysplazja stawu biodrowego
mózgowe porażenie dziecięce
opóźnienie ruchowe

zespoły genetyczne (zespół Downa, Williamsa, inne)
skolioza
bóle kręgosłupa
stany po wylewie
problemy u dzieci z jedzeniem, spaniem, wypróżnianiem się
wady kolan i stóp
nieprawidłowości w chodzie

Nawet w przypadkach poważnych zaburzeń motorycznych pochodzenia mózgowego terapia wyraźnie pozytywnie wpływa na mechanizmy podporowo-wyprostne u pacjenta. Terapia metodą Vojty może być stosowana jako terapia podstawowa niemal w każdym przypadku zaburzeń ruchowych i w wielu schorzeniach, na przykład:zaburzenia ośrodkowej koordynacji nerwowej w wieku niemowlęcym

Zasady dotyczące prowadzenia terapii metodą Vojty

  • Stymulację przeprowadza się w warunkach domowych min. 3 razy w ciągu dnia. Czas jednorazowych ćwiczeń uzależniony jest od wydolności oraz wieku dziecka i wynosi od kilku do kilkudziesięciu minut. Terapię metodą Vojty mogą prowadzić jedynie terapeuci z międzynarodowym certyfikatem IVG oraz przygotowani pod ich okiem rodzice.
  • Bezwzględnym warunkiem uzyskania prawidłowej reakcji ze strony centralnego układu nerwowego dziecka jest bezbolesność działania terapeuty oraz rodziców w trakcie stymulacji. Niezachowanie tej zasady spowoduje włączenie się receptorów bólu, czyli nocyceptorów. Spowoduje to uniemożliwienie dotarcia odpowiednich bodźców z receptorów czucia głębokiego (proprioreceptorów) do mózgu, a w konsekwencji nie zostaną wywołane pożądane reakcje.
  • Reakcja, którą wywołujemy dzieje się poza wolą dziecka. Jednocześnie zostaje przyłożony odpowiedni opór. Dla dziecka jest to ciężka praca oraz odczucie dużego dyskomfortu wobec którego ma ono prawo wyrazić swoją dezaprobatę i niezadowolenie przez płacz. Ta sytuacja powoduje czasem złe zrozumienie terapii Vojty u osób nie znających i nie rozumiejących tej metody.
  • Bliski kontakt dziecka z rodzicami służy nie tylko usprawnianiu ale i budowaniu oraz wzmacnianiu więzi emocjonalnej między dzieckiem a rodzicem.
  • Rehabilitacja metodą Vojty nieodzownie łączy się z koniecznością czynnego włączenia się rodziców dziecka w proces usprawniania. Efekt terapeutyczny w dużej mierze zależy od stopnia zaangażowania się rodziców. Terapeuta uczy rodziców sposobu wykonywania ćwiczeń, których rodzaj zależy od indywidualnych problemów i potrzeb ich dziecka. Rodzice pod okiem fizjoterapeuty stają się terapeutami własnego dziecka, muszą więc wiedzieć i zrozumieć jakie reakcje ruchowe mają uzyskać w trakcie stymulacji. Spotkania w gabinecie na początku odbywają się minimum raz w tygodniu. Po stopniowym włączeniu całego programu ćwiczeń, w miarę jak rodzice coraz pewniej czują się w roli terapeuty swojego dziecka, spotkania mogą odbywać się rzadziej. Rodzice muszą wiedzieć jak bardzo ważna jest atmosfera w jakiej wykonuje się ćwiczenia. Ważne jest aby swoim pewnym tonem głosu wspierali swoją pociechę.

Czym zasada Vojty różni się od innych technik i metod fizjoterapeutycznych?

Terapia metodą Vojty nie polega na ćwiczeniu funkcji motorycznych, takich jak chwytanie, obrót z pleców na brzuch czy chodzenie. Prowadzona przez terapeutę aktywacja ma raczej na celu uzyskanie przez ośrodkowy układ nerwowy dostępu do poszczególnych częściowych wzorców motorycznych, niezbędnych do wykonania określonego ruchu.Po terapii metodą Vojty pacjent uzyskuje lepszy dostęp do tych wzorców w swojej motoryce spontanicznej. Systematyczne powtarzanie zakodowanych w mózgu „prawidłowych ruchów” pozwala wyeliminować ćwiczenie wzorców unikania. Byłyby one w każdym przypadku jedynie „namiastką”, „ruchem zastępczym” w miejsce pożądanego „ruchu prawidłowego”.

Jakie są dowody na skuteczność terapii metodą Vojty?

Skuteczność terapii metodą Vojty została potwierdzona u wielu pacjentów na całym świecie – od niemowląt po osoby dorosłe. Obserwowana przez prof. Vojtę odruchowa lokomocja, jej oddziaływanie i sukcesy terapeutyczne wielokrotnie były przedmiotem badań naukowych i zostały empirycznie potwierdzone. Poza tym istnieją też badania oparte na dowodach naukowych (evidence-based).Zadania rodziców / opiekunów w terapii metodą VojtyPonieważ rodzice lub opiekunowie prowadzą terapię z dzieckiem kilka razy dziennie, to im przypada najważniejsza rola w procesie terapeutycznym.Terapię osoby dorosłej może prowadzić mąż lub żona, partner/ka życiowy/a albo osoba bliska. W przypadku osób dorosłych terapię powadzi się kilka razy w tygodniu.

Opracowanie na podstawie informacji dostępnych na stronach www:

http://www.manusmedica.pl/

http://www.vojta.com.pl/

http://www.vojta.com/pl/zasada-vojty/terapia-wg-vojty

http://neurokinezis.pl/metoda-vojty/